Kıdem ve İhbar Tazminatı
Kıdem tazminatı; Bir işyerinde çalışan işçinin, işten ayrıldığı zaman o işyerinde çalıştığı süre boyunca yaptığı işin karşılığını almasını sağlayan yasal olarak tanınan bir menfaattir. Yürürlükten kaldırılan 1475 sayılı İş Kanunu’nun yürürlükten kaldırılmasına rağmen, mevcut İş Kanunu’nun 120. maddesi uyarınca 1475 sayılı Mülga İş Kanunu içerisinde yer alan 14. madde uygulanmaya devam etmektedir. Yürürlükten kaldırılan 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinde işten çıkarmaya ilişkin hükümlere de yer verilmiştir.
İhbar tazminatına ilişkin düzenleme 4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesi çerçevesinde yapılmıştır. Öncelikle, işten çıkarma hakkı veren iş sözleşmesinin süresiz olması gerekir. Belirli süreli bir sözleşme, sözleşme süresinin bitiminden önce feshedilse bile, işten çıkarmaya bağlı olarak ihbar tazminatının ödenmesi gerekmemektedir.
Kıdem Tazminatından Her Meslek Kolu Yararlanabilir Mi?
İş kanunu kapsamında değerlendirmeye alınmayan çalışanlar kıdem tazminatı hakkından da maalesef yararlanamamaktadır. İş kanunu kapsamında değerlendirilmeyen alanlar aşağıdaki şekilde sıralanmıştır:
- Deniz ve hava taşımacılığı,
- 50 ve 50 kişiden az işçinin çalıştırıldığı tarım ve orman faaliyetlerinin gerçekleştirildiği işletmeler,
- Tarımla ilgili aile ekonomisi sınırları içerisinde kalan her türlü yapım işleri
- Bir ailenin üyeleri tarafından üçüncü de dahil olmak üzere üçüncü dereceye kadar akrabaları arasında dışarıdan farklı 1 katılımcı olmaksızın evlerde gerçekleştirilen el sanatları,
- Ev hizmetleri,
- Iş sağlığı ve güvenliği kapsamındaki hükümlerle korunmak kaydıyla görev yapan çıraklar,
- Sporcu faaliyetleri,
- Rehabilite edilen kimseler,
- Rehabilite edilenler,
- 507 Sayılı esnaf ve sanatkârlar kanunu içerisinde yer alan ikinci madde gereğince uygun görülen 3 kişinin faaliyet gösterdiği iş yerleri.
- 507 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanununun 2. maddesinin tarifine uygun üç kişinin çalıştığı işyerleri.
İşten Kendi Rızası ile Çıkan İşçi Kıdem Tazminatı Alabilir Mi?
Kural kapsamında kendi özgür iradesiyle işten ayrılan ve istifa eden bir işçinin kıdem tazminatı alması mümkün değildir. Fakat işçinin askerlik görevini ifa edecek olması, emeklilik hakkının doğması, işçinin devamlı olarak çalışmaya sağlığının elverişli olmayacak şekilde bozulmuş olması, işverenin iyi niyet ve ahlak dışı davranışları, kadın işçilerin evlenme akdinin gerçekleştirilmesi sonucunda işten ayrılma durumlarının yaşanması kıdem tazminatına hak doğurmaktadır. Ancak kıdem tazminatı için bu sebeplerle de işten ayrılması durumunda da bir yıl çalışma olma koşulu aranmaktadır.
Emeklilik İçin İşten Ayrılanlar Kıdem Tazminatı Alabilir Mi?
Gerekli görülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısının doldurulmasıyla birlikte emekliliğe hak kazanmış olan işçilerin kendi özgür iradeleriyle işten ayrılma durumlarında tazminat almaya hak kazanırlar.
İhbar Tazminatına Kimler Hak Kazanabilir?
İş kanunu gereğince iş alanlarında belirsiz süreli iş sözleşmesi ile görevlerini yerine getiren ve iş sözleşmesinin feshedileceği kendisine kanunda belirtilen süreler kapsamında önceden bildirilmeden işten çıkarılan işçiler ihbar tazminatı alma hakkı kazanmaktadır. Kanun içerisinde belirtilen süreler kapsamında işten ayrılacağını işverene önceden bildirmeyen işçilerin de işverene ihbar tazminatı ödeme yükümlülüğü bulunmaktadır.
Peki İhbar Süreleri Ne Kadardır?
İhbar süresi işçinin çalıştığı süreye göre değişim göstermekle birlikte süreler kanun kapsamında şu şekilde düzenlenmiştir.
- 6 aydan az çalışanlar için 2 hafta
- 6 ay ile 1,5 yıla arası çalışanlar için 4 hafta
- 1,5 yıl ile 3 yıl arası çalışanlar için 6 hafta
- 3 yıldan fazla çalışanlar için 8 hafta
İşveren ve işçinin de ihbar yükümlülüğünün bulunduğu göz önünde bulundurursak bu süreler 2 taraf için de uygulanmaktadır. Kanun kapsamında belirtilen ihbar süreleri sözleşme ile uzatılabilir fakat kısaltılamaz.
Hangi Durumlarda İş Sözleşmesi İhbarsız ve Tazminatsız Olarak Feshedilebilir?
Aşağıda belirtilen durumlarda ihbarda bulunmadan iş sözleşmesinin ihbar tazminatı ve kıdem tazminatı doğmadan feshedilmesi mümkündür:
- Belirli bir süreye dayanan sözleşmenin feshedilmesi
- İşçi tarafından sözleşmenin haklı bir nedene dayandırılarak feshedilmesi
- İşveren tarafından sözleşmenin işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan durumlardan ya da benzeri sebeplerden dolayı feshedilmesi
- Deneme süresi içerisinde sözleşmenin feshedilmesi
- İşçinin ölümü sebebiyle iş sözleşmesinin sona ermesi
Kıdem ve İhbar Tazminatına Dayanan Davalarda Görevli ve Yetkili Mahkeme
Kıdem ve İhbar Tazminatına dayanarak açılan davalarda görevli mahkeme iş mahkemesi veya İş mahkemesinin olmaması durumunda Asliye Hukuk Mahkemeleri görevlidir. Yetkili mahkeme ise davalı gerçek veya tüzel kişinin davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesi ile işin veya işlemin yapıldığı yer mahkemesidir.