İşverenin Haklı Nedenle Derhal Feshi
İşverenin haklı nedenle derhal feshi, işçinin rızası olmaksızın tek taraflı bir irade beyanı ile derhal iş sözleşmesine son vermesidir. Bu irade beyanı, işçiye ulaştığı andan itibaren hukuki sonuçlar doğurur. Geçerli bir fesih nedeni varsa, iş sözleşmesi otomatik olarak fesih edilmiş sayılmaz. İş veren bu hakkını serbestçe kullanabilir veya kullanmayabilir. Ancak, işveren İş Kanunu’nun 19(1)’e göre bu hakkını kullanmak isterse, “Fesih bildirimini yazılı olarak bildirmeli ve fesih nedenini açık ve kesin olarak belirtmelidir”.
İş Kanunu madde 25’in son fıkrasında haklı nedenle fesihlerde uygulanacak iş güvencesine ilişkin hükümler arasında İş Kanunu madde 19 sayılmamıştır. Ancak İş Kanunu madde 19’da süreli fesih-haklı nedenle fesih ayırımı yapılmaksızın, işverenin yapacağı fesih bildirimlerinde yazılı şekle uyacağı ve fesih nedenini belirteceği hükme bağlanmıştır ve İş Kanunu madde 25 son fıkrasında haklı nedenlerle fesihlere de uygulanacağı öngörülürken İş Kanunu madde 20’de “fesih bildiriminde gösterilen sebep” ten söz edilmektedir. Bu nedenlerle, haklı nedenle fesihte bulunan işveren fesih bildirimini hem yazılı yapmak hem de fesih nedenini açık ve kesin bir şekilde belirtmek zorundadır. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 25. Maddesi kapsamında olan işverenin haklı nedenle derhal fesih hakkı 3 başlık altında düzenlenmiştir. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. Madde gereğince değerlendirilen işverenin haklı nedenle fesih hakkının düzenlenme şekli numerus clausus ilkesine tabi olmayıp, örneklenme yolu ile sayılmıştır.
İşverenin Haklı Nedenle Fesih Hakkını Kullanabileceği Durumlar Nelerdir?
Kanun koyucu tarafından işverenin haklı nedenle fesih hakkına ilişkin 3 başlık karşımıza çıkmaktadır. Bu başlıklar aşağıdaki şekilde ele alınmıştır.
I- Sağlık sebepleri:
- İşçinin kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşayışından yahut içkiye düşkünlüğünden doğacak bir hastalığa yakalanması veya engelli hâle gelmesi durumunda, bu sebeple doğacak devamsızlığın ardı ardına üç iş günü veya bir ayda beş iş gününden fazla sürmesi.
- İşçinin tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun Sağlık Kurulunca saptanması durumunda. (a) alt bendinde sayılan sebepler dışında işçinin hastalık, kaza, doğum ve gebelik gibi hallerde işveren için iş sözleşmesini bildirimsiz fesih hakkı; belirtilen hallerin işçinin işyerindeki çalışma süresine göre 17’nci maddedeki bildirim sürelerini altı hafta aşmasından sonra doğar. Doğum ve gebelik hallerinde bu süre 74’üncü maddedeki sürenin bitiminde başlar. Ancak işçinin iş sözleşmesinin askıda kalması nedeniyle işine gidemediği süreler için ücret işlemez.
II- Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:
- İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.
- İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması.
- İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.
- İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması.
- İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.
- İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.
- İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.
- İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.
- İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.
III- Zorlayıcı sebepler:
İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması.
IV- İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığın 17’nci maddedeki bildirim süresini aşması.
Derhal Fesih Hakkını Kullanma Süresi Nedir?
Derhal fesih hakkının kullanma süresi İş Kanunu’nun 26. Maddesinde düzenlenmiştir. Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan işçinin iş sözleşmesini fesih etmek isteyen işçi bu çeşit davranışları öğrendiği günden başlayarak 6 iş günü içerisinde ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl içerisinde kullanmalıdır.
